Radio Unique maakte als KTA knuffelpiraat intussen een gezonde groei door. En van de Radio Controle Dienst geen last, want het station drukte niemand meer weg en de zender kon je alleen horen op het dak van het Okura hotel, waar de KTA radioantennes stonden. En er kwam een pietepeuterig zendertje bij. Geen FM, maar een UHF-zendertje zorgde voor verbinding tussen de live studio aan de Vrijheidslaan en FM babyfoon tegenover het kabelkopstation. Maar, zowel UHF als FM zender moest na verloop van tijd iedere week verder worden opgevoerd, want dat Unique op 107,9 miraculeus instraalde op een KTA-’testkanaal’ en op UHF straalde van studio naar zender had inmiddels in het (al even historische) Free Radio Magazine gestaan. En dus werd het een hoofdstedelijke sport om Unique weg te drukken. Uit frustratie, want buiten de uitzenduren van Unique zat het kanaal “dicht”. Pas nadat de FM babyfoon roodgloeiend de nodige Watts aan zendvermogen het KTA-testkanaal inramde, was het afgelopen met de pret van de frusti’s, die inmiddels intern smalend “jochies” werden genoemd. Pas nadat de UHF studio-zender verbinding was geconfigureerd om satellieten aan te stralen (de eerste piraat op GigaHz!) was ook dat gekleuter (midden in een plaat: “hgh hgh, test, test, 1, 2, hgh hgh”) afgelopen. Het was op dat moment, najaar 1981, dat voor het eerst werd gewerkt met een wachtlijst voor adverteerders… het ging heeeel goed met Unique.
Berkhout Delicatessen
Een eervolle vermelding voor Adrie Berkhout. Begon als adverteerder (die zelf zijn spotjes bedacht en insprak!), maar werd al snel presentator van de hilarische ‘Klets Meijer Show’ samen met Henk Keijzer – en was zelfs medezanger in enkele jingles tijdens de sessie die hieronder wordt besproken. Een unique mens met lef, humor en een groot gevoel voor vrijheid. Hij overleed helaas veel te vroeg. Ik denk nog wel eens aan hem als ik het leven weer eens iets te serieus neem.
Zelfmade jingles
Voorjaar 1982. Een legendarische jingle-sessie volgde. Unique DJ’s sloten zich, versterkt met aanhang en zangeres Coby op in een muziekstudio in Amsterdam-Oost. In hetzelfde pand zou later DJ Ferry van Beek zijn B+M producties vestigen, in de jaren 90 werd het afgebroken. 15 uur lang werd er door Coby en onze DJ/rijschoolhouder/zanger Franklin Kennedy gezongen op plaat-intro’s die Peter Vos verzamelde uit zijn Amerikaanse AC-importhandeltje. Het resultaat was onverwacht aardig:
Er werd niet alleen gezongen, ook werd er een paar uurtjes met een keyboard gespeeld, dat leverde de nieuwsjingles op en:
…de Unique pips!
En over tijd gesproken: Unique besloot in de ether te gaan uitzenden, nadat duidelijk werd dat KTA het ’testkanaal’ niet langer meer politiek aannemelijk kon maken. Het schijnt daar op een gegeven moment te hebben geregend met aanvragen van jaloerse stationnetjes ‘die zo’n fijn kanaaltje ook wel wilden’ (zie boven bij: “jochies”). De 107,9 werd gesloten en Unique verdween van de kabel. Om er niet meer op terug te keren bij wijze van “dank je wel” aan eerder genoemd kabelbedrijf… Na een korte periode op 94,6 werd 98,1 MHz de nieuwe frequentie, al moet gezegd worden dat er over het algemeen meerdere zenders tussen 98,0 en 98,2 MHz tegelijkertijd in de lucht waren om midden in de stad geen hoge vermogens te hoeven stoken. De zenders werden vanaf dat moment gekocht in Terneuzen, bij een bedrijf dat bouwde voor de Belgische (legale) lokale radio. Bedrijfszeker en verzegeld door de Belgische PTT. Unique heeft nooit “Harry’s” gebruikt, zoals Decibel en Hofstad Radio < < (achter de link zit een pdf met de geschiedenis van Hofstad Radio). Deze opgevoerde Amerikaanse legerzenders waren niet bedrijfszeker (en veilig!) op een plaats waar in principe na installatie nooit meer iemand kwam. Met name de ouderwetse zendbuis werd roodgloeiend op vol vermogen en al snel brandgevaarlijk. Bovendien was het apparaat nogal groot uitgevallen…
Eerlijkheidshalve het volgende verhaal. Op een dag vroegen nogal wat Amsterdamse radioluisteraars in de buurt van het stadionplein zich af waar die ‘plop’ toch vandaan kwam die op ALLE FM-zenders te horen was. Sommigen vroegen zich misschien af waarom Unique niet uitzond. Nou, Unique zond wel degelijk uit, alleen: op alle frequenties …bijna… tegelijkertijd. Na een dodenrit naar de zendlokatie bleek dat de synthesiser die er voor zorgt dat de zender op z’n frequentie bleef, op hol geslagen was. Het bleek achteraf de enige keer dat een CBT-zender problemen gaf.
Overigens waren er al weer enige tijd terug twee nieuwe dj’s verschenen die hun stempel flink zouden gaan drukken op Unique: Peter “het beest” van der Holst (ex-Delmare) en Paul van Waaferen.
Hier verdient Eric de Jager aparte vermelding. Deze jeugdmakker van Peter Vos zorgde er vanaf het najaar van 1982 voor dat de hele commercieele organisatie van het station in een stroomversnelling kwam. Ook had Eric nogal wat contacten in de bouw- en electriciteitswereld. Relaties die in de nabije toekomst bijzonder goed van pas zouden gaan komen…
Terug naar de programma’s. December 1982.
Tot de kerst zond Unique 7 dagen per week van 7 tot 7 uit. 24-uursprogramma’s waren voor het eerst tijdens de kerstdagen te horen, het duurde echter tot de nacht van 15 op 16 maart 1983 dat werd begonnen met een regelmatiger dag-en-nacht programmering. Rick de Vries kwam uit de bollenstreek voor een paar gastprogramma’s. Helaas voor hem moest hij al snel het veld ruimen omdat zijn presentatiestijl niet bij het format paste. Datzelfde overkwam al eerder Johnny Poster. Ook niet bij het format paste “De Klets Meijer Show”, maar daar werd graag een uitzondering voor gemaakt. Het programma werd wekelijks opgenomen als parodie op onder meer Unique en Decibel. Met rare interviews, een wat beschonken presentatie, vreemde muziekkeus, een technicus en de wekelijkse “Fone-Out”. Volkomen willekeurig werd in het telefoonboek geprikt en deed de presentator “de groeten” aan het slachtoffer.
Eigen nieuwsdienst
Nieuws was op Radio Unique inmiddels een min-of-meer serieuze zaak geworden. Het ANP-nieuws werd, net als in de tijd van de zeezenders, nog steeds getaped en uitgeschreven.
Maar inmiddels was ook Teletekst er als belangrijke bron bijgekomen, werden de actualiteiten op Radio Noord-Holland gevolgd en stond er de hele dag een politiescanner aan. Er waren altijd wel Uniquers op weg in de stad, dus “ga even kijken voor me wat er aan de hand is” leverde al gauw een klein primeurtje op. Het nieuwsteam was inmiddels versterkt met Robin Frankendael. Een ontzettend leuke vent die zo nu en dan ook programma’s presenteerde. Ook was hij een belangrijke schakel in het werven van Bekende Amsterdammers voor interviews. Kijk in het fotosupplement voor enkele voorbeelden. Helaas overleed hij veel te jong in het voorjaar van 1995. Robin Frankendael was bovenal een belangrijke sfeermaker in de studio, vooral in combinatie met Peter van der Holst leverde dat zo nu en dan hilarische radiomomenten op. Luister naar de gevolgen van zijn corvee-ruil met Menno Dekker.
Het Beest achteraf verklaard.
Met dank aan Paul de Klein, hij maakte een MD’tje vol met prachtige fragmenten van onder meer Peter van der Holst. Het Beest stopte na de Unique-periode met radiomaken. Volgens Richard Pflug was hij in 1987 nog eens te horen op een wazige piraat in Amsterdam genaamd “Hitsingle Radio West”. Het laatste dat ik van hem hoorde is dat hij tegenwoordig machinist is bij de NS. Van der Holst was bij Unique overigens een moeilijk in de hand te houden DJ. Eigenzinnig, onvoorspelbaar, volkomen radiogestoord en met een eigen geluid. Zo af en toe kwam bij “het management” z’n positie nog wel eens ter sprake. Als hij die knoertharde single van de Rolling Stones gewoon van huis meenam en tegen de instructies (extra vaak!) draaide. Maar, van ontslaan kwam het nooit. Gelukkig, want achteraf luisterend mocht het station in de handjes knijpen met zo’n talent, dagelijks op de zender.
DJ’s: vervolg
Wie ook mocht blijven was Hans Verlaan, de latere baas van Sky Radio. Een wat wonderlijke DJ, met een opvallend cynische manier van presenteren. Deed de school voor de journalistiek, ook dat nog. Het is zijn initiatief geweest dat er voor zorgde dat er later zelfs een heuse nieuwsredactie kwam, een unicum binnen de “commerciële lokale radio” van die tijd.
Hans Verlaan was uiteindelijk ook de pineut toen na vele weken telefoontaps, schaduwen en het overhoren van verklikkers politie (met getrokken pistool!) en RCD het hele station oprolden. Inclusief invallen in een reservelokatie, bij het telefoonteam, op de zenderlokaties en natuurlijk op de inmiddels 2 verdiepingen (!) van het studiopand aan de Vrijheidslaan. Het ging er allemaal nogal hardhandig aan toe. Op de zendlocatie aan de Admiraal de Ruyterweg (tegenover De Krommert) werd de 27 meter hoge zendmast met weinig kennis van zaken doorgezaagd. Met als gevolg dat het hele zaakje kapzeisde en dwars door het raam van een benedenliggende flat ging. De bewoonster raakte daarbij gewond, later bleek dat zij zelf het licht in haar één van haar ogen moest missen. Het tekende het veranderende klimaat rond Unique. Het station bleef maar groeien, op de zender werden agressieve anti STAD-radio Amsterdam spotjes gedraaid (“overgesocialiseerde praatradio”), kreeg het CDA er van langs en werden potentiële adverteerders opgeroepen om naar een postbusnummer in New York te schrijven (en ze kregen nog gewoon antwoord ook). De overheid werd het een beetje zat, blijkbaar. Bij de invallen bleven de advertentie-afdeling (…) en de productiestudio’s echter buiten schot. Dus… het hart van het bedrijf was niet geraakt.
In de “time-out”, die 4 weken duurde, werd er gereden naar Terneuzen voor de aanschaf van nieuwe zenders en antennes, Peter Vos leefde zijn cholerische temperament uit op de “minister Brinkman”-promo’s, er werden enkele “klimgeiten” aangetrokken en met het bedrijf ICOVA werd geen deal gesloten. Zo’n zelfde gesprek volgde verder niet met enkele andere personen en instanties. Wat allemaal wel resulteerde in een onverwachte zend-locatie. Helemaal bovenin de 110 meter hoge schoorsteen van de leegstaande ICOVA-fabriek aan Het IJ…
Unique was terug, en hoe! Het zendvermogen van de gekeurde zender in de schoorsteen was 80 Watt, versterkt door 4 dipolen tot ongeveer 300 Watt. Meer niet. Vanwege de hoogte van de ‘antennemast’ en het feit dat de 98,1 een vrije frequentie was kon het signaal tot in Antwerpen worden ontvangen. Zoals je hoorde was de slogan inmiddels van “Muziek is meer” veranderd in “Amsterdam’s meest professionele radiostation”. Gemaakt in de nieuwe productiestudio van Unique op Meer en Vaart in de wijk Osdorp. Er werden 2 uitzendstudio’s in gebruik genomen, allereerst een 3-kamerwoning boven Café De Vlootvoogd in de Witte de Withstraat in oud-West:
Maar als hoofdlokatie werd een voormalige timmermanswerkplaats in de Van Hoogendorpstraat, Staatsliedenbuurt als studio ingericht. In die wijk was door de kraakbeweging inmiddels een deelraad “avant-la-lettre” opgericht en een stelletje “jongens en meisjes met KLM-koffertjes” vielen niet zo op tussen al die krakers. Ruud van Velzen verterkte in deze periode de DJ-ploeg enige tijd. Hij herinnert zich van zijn piratencarriere het volgende:
“Zoals zovelen in die tijd werkte ik aanvankelijk bij diverse land-piraten waaronder Radio Atlantis in Rotterdam. Ik was daar disc-jockey en nieuwslezer. Bij Unique werd ik aangenomen door Frits Mulder nadat ik een demo had ingestuurd. Kennelijk hadden ze een nijpend tekort aan DJ’s want binnen een week zat ik al platen te draaien in de Van Hoogendorpstraat. Kort daarna werd een eigen nieuwsservice opgestart en ben ik degene geweest die het nieuwshok gebouwd heeft, vlak voordat het station de ‘schoorsteen’ in gebruik nam. Ik presenteerde voornamelijk de ochtenden doordeweek, als vervanger van Peter Vos die was gestopt met zijn vaste programma. Korte tijd deed ik ook op de zondagmiddag een programma. Unique was een professioneel radiostation en ik vond het dan ook een hele eer om er voor te mogen werken. Kort nadat ik was aangenomen kwamen er de professioneel ingezongen commercials, ..klasse.., ze kunnen bij wijze van spreken meteen de zender weer op. Net als andere collega’s dobberde ik nadien nog een tijdje op zee bij Radio Monique. De laatste stations waarvoor ik werkte waren onder meer Stadsradio Rotterdam en Radio 10 Gold. Bij de laatste 2 als redacteur/nieuwslezer.”
Nico Stevens (nu 10-Gold) besloot te gaan forenzen tussen Heemskerk en Amsterdam en ging ook aan de slag als DJ. Achter het spiekvenster van Studio Van Hoogendorp zie je een glimp van Rob Hardholt, die er als redacteur/nieuwlezer bij was gekomen.
Merchandising
Ondertussen was er een zeer succesvolle Drive-In-Show, onder leiding van Peter de Bruin, die naast feesten en partijen ook zo nu en dan een braderie aandeed. En verkocht Unique naast reklamespots inmiddels ook T-shirts, tassen en vakantiereizen.
Voor wat betreft de populariteit van de T-Shirts, de kleur geel was gekozen als huisstijl van Unique. Dan vielen de stickers zo lekker op. Dus ook de T-Shirts werden onvermijdelijk geel, want: huisstijl. Verkocht werden ze bij de vleet, maar gedragen…? Sorry dat ik besta, maar volgens mij liep je in zo’n knalgeel ding ontzettend voor joker.
Notabene
De laatste keer dat ik overigens in het openbaar zo’n sticker tegenkwam was halverwege de jaren 90, op de achteruitgang van een oude stadsbus ergens in… Polen. Ik kan me herinneren dat ik zonder fototoestel zat om deze laatste uiting van Unique vast te leggen. Dat geldt trouwens ook voor een “Radio Noordzee – hou ‘m in de lucht” sticker die ik zag in een Amsterdamse stadstram ergens in 1989. Maar, dit terzijde.
Donderdag 19 mei 1983.
Het weer die dag: sterke wind, regen en onweer.
Rond 18:00 uur: de Radio Controle Dienst besloot de schoorsteen uit de lucht te halen. De recherche had een grote slag kunnen slaan, onder de toegestroomde schare fans bevond zich de meerderheid van het Unique-team dat gillend van het lachen de verrichtingen gadesloeg… En het begon steeds harder te waaien, terwijl in de lucht de onweersbui besloot om om voor wat extra verlichting te zorgen. Wat er toen allemaal gebeurde tart elke verbeelding. Met een helikopter werd geprobeerd om de zender te bereiken. Toen dat na enkele levensgevaarlijke manoeuvres (natuurlijk) absoluut onmogelijk bleek werd er van een aanpalend bedrijf een eenvoudig keukenladdertje geleend. Daarmee werden de weggehaalde stukken trap overbrugd. Ik vraag me nog steeds af wat die mannen bezielde om dit voor hun baas over te hebben… De fles champagne was beslist verdiend. Maar goed, de helden bereikten dus hun doel en haalden de zender uit de lucht. Op het briefje in de koelkast stond het volgende:
U heeft het gehaald!
Voor de moeite een fles champagne.
Tot de volgende keer!”